- T I Q-T I Q X A N I M
İki hissəli məzəli operanın librettosu
A.Şaiqin “Tıq-tıq xanım” mənzum nağılının motivləri əsasında.
İŞTİRAK EDƏNLƏR:
TIQ-TIQ XANIM
AŞIQ DÖZƏN DOZANLI
AĞSAQQAL DOZANQURDU
DOZANQURDLARIN XORU və baleti
MƏRCAN XORUZ
ÇİLLİ
GÜLLÜ onun toyuqları
KƏKİLLİ
TOPLAN ÇOBAN
QOYUNLARIN XORU və baleti
SİÇAN BƏY
YENGƏ
SİÇANLARIN XORU və baleti
ATLILAR
ORKESTR və DRİJOR
BİRİNCİ HİSSƏ
O R K E S T R. Çalğıçılar bir-bir gəlib əyləşirlər. Hərə öz alətini kökləyir. Drijor gəlir, tamaşaçılara baş əyir, sonra çalğıçılara çönür. Çalğıçılar hazır vəziyyət alırlar. Drijor işarə edir, çalğıçılar operanın uverturasını çalırlar.
P ə r d ə a ç ı l ı r.
D O Z A N L I kəndində meydan. Dozanlı əhli aramla rəqs edib oxuyur.
DOZANQURDULARIN XORU
Bizim güzaranımız
Özümüztək qaradır.
Özümüz də bilmirik
Mənzilimiz haradır.
AĞSAQQAL DOZANQURDU
Əzizlərim, səbr edin,
Qəm yeməyin, dözünüz.
Əvvəl-axır, inanın
Xoş keçəcək gününüz.
Aşıq Dözən başıalovlu gəlir.
AŞIQ DÖZƏN
Dərdə saldı məni həyat,
Durammaram mən farağat.
Nə bədbəxtmiş bizim elat!
Bura gəlin, ay camaat!
Meydanda vurnuxma və həyacan.
DOZANQURDLARIN XORU
Nə olub, nə olub, aman?
Kimdir batan, kimdir yanan?
AŞIQ DÖZƏN
Nə batan var, nə də yanan.
Fəryadın olmadı bəlli.
Atıb gedir məni canan.
Yandım aman, ay aman!
DOZANQURDLARIN XORU
Danış hər şeyi əməlli.
Verək sənə biz təsəlli.
AŞIQ DÖZƏN
Ay camaat, eşidin,
Baş veribdir fəlakət!
Tıq-tıq xanım eləyir
Yalqızlıqdan şikayət.
Soğan qabıqlarından
Çadra tikibdir, şıq-şıq!
Fındıq qabıqlarından
Başmaq geyinib, tıq-tıq.
Bəyənmir, saymır bizi,
Çıxıb gedir obadan,
Küsüb gedir obadan.
Yandım, aman, ay aman!
DOZANQURDLARIN XORU
Ola bilməz! Ola bilməz!
Naxələfin, nankorun
Bu dünyada üzü gülməz!
TIQ-TIQ xanım əlində bağlama nazlanaraq gəlir.
TIQ-TIQ XANIM
Ətir vurmuşam başıma,
Qara yaxmışam qaşıma,
Sürmə çəkmişəm gözümə,
Bəzək vermişəm özümə.
Naz ilə şıq-şıq gəzərəm,
Tıq-tıqam, tıq-tıq gəzərəm.
AŞIQ DÖZƏN
Yandım, aman, ay aman! (hönkürür)
AĞSAQQAL DOZANQURDU
(Aşıq Dözənə)
Ağlama, oğlum, ağlama...
(Tıq-tıq xanıma)
Əlinə alıb bağlama
Tıq-tıq xanım, hara belə?
DOZANQURDLARIN XORU
Tıq-tıq xanım hara belə?
Niyyətini gətir dilə,
Söylə elə, söylə elə!
TIQ-TIQ XANIM
Elə nə qalıb hara gedirəm!
Hara gedirəm?
Gora gedirəm!
Sizə nə düşüb hara gedirəm!!!
Gətirdiniz məni zinhara,
Ayağım hara, başım da ora!
DOZANQURDLARIN XORU
A, a, a!..
Canın yanmasın belə qız!
AĞSAQQAL DOZANQURDU
Gəl ağ olma sən elə, qız!
El atanı aləm atar!
Elsiz qalan çöldə yatar!..
DOZANQURDLARIN XORU
El gücü –
Sel gücü,
Yel gücü!!!
El ağzı faldır!
Eldən küsən paymaldır!
TIQ-TIQ XANIM
Bəsdirin! Bəsdirin!
Verməyiniz çox əngə!
Gətirdiniz məni təngə!
Ədəbsizlər, nadanlar!
Həşaratlar, heyvanlar!
Sizə ikrah edirəm!
Bu diyardan gedirəm!
(Gedir)
DOZANQURDLARIN XORU
Getdi! Getdi! Nankor getdi!
Hamımızı təhqir etdi!
AŞIQ DÖZƏN
(saz çalıb fəryad edir)
Yandım, aman! Yandım, aman!
Küsüb getdi nazlı canan.
Sənsiz qoy dağılsın cahan,
Tıq - tıq xanım, Tıq - tıq xanım!
Aşıq Dözən ağlar zar-zar,
Nə bağ qaldı, nədəki, bar!
Ürəyim sənsiz partlayar,
Tıq-tıq xanım, Tıq-tıq xanım!
AĞSAQQAL DOZANQURDU (ağlamsınaraq)
Ağlama, oğlum, ağlama,
Vəfasıza bel bağlama.
(növrəstələri göstərir)
Eldə çoxdur cüvənəzən,
Birini seç, toy et, evlən.
AŞIQ DÖZƏN
Yox, yox, ağsaqqal,
Indən belə mən,
Kimsəni sevməm
Inan mənə sən.
Bəxtim gülmədi
Bu eldə mənə.
Qoy bilsin aləm,
Mən dönəcəyəm
Tıq-tıq xanımın
Ah, kölgəsinə.
O R K E S T R. Drijor üzünü zala tutub hönkürür. Cib dəsmalı ilə göz yaşını silir.
DRİJOR (tarçalana)
Çal, əmoğlu, “Segah” çal.
Tarçalan “Segah” çalır.
AŞIQ DÖZƏN (oxuyur)
Getdi Tıq-tıq xanımım, qan ağlasın gözüm mənim,
Görməsəm gül üzünü gülməyəcək üzüm mənim.
AĞSAQQAL DOZANQURDU
Can, ay yetim, can! (hönkürür)
DOZANQURDLARIN XORU
Can, ay bala, can! (hönkürürlər)
AŞIQ DÖZƏN
Onun eşqində bu gündən Məcnunam, ay camaat,
Yarıma fəda olsun sazım mənim, sözüm mənim!
Özüm mənim!
O R K E S T R. Həyacanlı, çılğın musiqi. Aşıq Dözən sazını yerə çırpıb sındırır. Paltarlarını cırıb tökür. Saçını üzünə dağıdıb məcnunanə görkəm alır.
AŞIQ DÖZƏN
Əlvida, ah, əlvida!
Məni salarsan yada,
Uşaqlıq və cavanlıq
Illərimin həmdəmi
Doğma Dozanlı kəndim!
Getdim! Getdim! Ah, getdim!
(Səhnədən çıxır)
AĞSAQQAL DOZANQURDU
(sınıq sazı yerdən götürür)
Eşqin odu ram edilməz, yandırar hər yanı,
Eşqə düçar olanın eşq özüdür dərmanı.
DOZANQURDLARIN XORU
Elədir, ağsaqqal, elədir...
Eşqə düşən talan olar,
Halı onun yaman olar.
Gəzər çölü, biyabanı,
Işi ahfəğan olar.
Səhnə qaranlıqlaşır.
O R K E S T R. Musiqinin mövzusu dəyişir, getdikcə şən və oynaq olur, beləki çalğıçılar özləri də dingildəşirlər. Səhnə işıqlanır.
TOYUQLARIN HİNİ. Mərcan xoruz xoruzlanaraq gəzir. Çilli, Güllü, Kəkilli və başqa toyuqlar onun yövrəsində rəqs edib oxuyurlar.
TOYUQLARIN XORU
Adı Mərcan xoruza,
Pipiyi qan xoruza
Olub hində təsəlli
ÇİLLİ
Çilli!
GÜLLÜ
Güllü!
KƏKİLLİ
Kəkilli!
TOYUQLARIN XORU
Bir xoruza üçü yar!
Çox vəfalı toyuqlar.
ÇİLLİ
Çilli!
GÜLLÜ
Güllü!
KƏKİLLİ
Kəkilli!
Toyuqlar rəqs edib qaqqıldaşırlar.
MƏRCAN XORUZ
Bəsdiriniz saldız həşir,
Səs-küydən beynim şişir.
Belə getsə üçünüzü də...
ÇİLLİ
Əvvəlcə məni!
GÜLLÜ
Yox, əvvəl məni!
KƏKİLLİ
Lap əvvəl məni!
Toyuqlar hay-küy salıb qaqqıldaşırlar.
MƏRCAN XORUZ
Boşayacağam! Boşayacağam!
ÇİLLİ (Güllünü göstərir)
Əvvəlcə bunu!
GÜLLÜ (Kəkillini göstərir)
Lap əvvəl bunu!
KƏKİLLİ
Axırda məni!
TIQ-TIQ xanım hinin barısından boylanır.
TIQ-TIQ XANIM
Gəzirəm çöl-çəməni,
Gözünüz görsün məni.
Mənim kimi bir sənəm
Görməyib hələ aləm.
MƏRCAN XORUZ
Ay dozanqurdu bir dayan,
Söylə gəlirsən hardan?
TIQ-TIQ XANIM
Aç gözünü yaxşı bax,
Pis görürsən eynək tax.
Kudunun biri kudu,
Özünsən dozanqurdu.
Qələt olmaz bu boyda,
Mənə eldə, obada
Tıq-tıq xanım deyərlər,
Şıq-şıq xanım deyərlər.
MƏRCAN XORUZ
Tıq-tıq xanım,
Sən mənim canım,
Başına dönüm,
Qarşında ölüm.
Gəl incimə heç,
Taqsırımdan keç.
Ey nazlı canan,
Qaşları kaman,
Gözləri qara,
Gedirsən hara?
TOYUQLARIN XORU
Sənə nəvar! Sənə nəvar!
MƏRCAN XORUZ
Kəsin səsinizi, toyuqlar!
TIQ-TIQ XANIM
Aydan arı bir qızam,
Əfsus, təkəm, yalqızam.
Ömürlər çox gödəkdir,
Mənə yoldaş gərəkdir.
MƏRCAN XORUZ
Ay qaragöz, qaraqaş,
Mənim kimi bir yoldaş
Vəfalı dost, sadiq ər
Görməyib hələ ellər.
(toyuqlara)
Düzdürmü?
TOYUQLARIN XORU
Əvət, əvət!
(kənara)
Düzsə atana lənət!
MƏRCAN XORUZ
Gəl yanımda qalginən,
Dünyadan kam alginən.
TIQ-TIQ XANIM
Acıqlandırsam səni,
Nəylə döyərsən məni?
MƏRCAN XORUZ
Nə ilə? Nə ilə?
(toyuqlara)
Nə ilə döyərik bunu?
TOYUQLARIN XORU
Nə ilə döyərik bunu?
Döymərik!
MƏRCAN XORUZ
Doğrudan? Bəs neylərsiz?
TOYUQLARIN XORU
Dənlərik! Dənlərik!
MƏRCAN XORUZ
Sonra da dimdiklərik!
Mərcan Xoruz və Toyuqlar qaqqıldaşıb Tıq-tıq xanımı dimdikləyirlər.
TIQ-TIQ XANIM
Yırtıcılar, qəddarlar!
Tutmaram burda qərar!
(Gedir)
MƏRCAN XORUZ və TOYUQLAR
Ha-ha, ha-ha, Tıq-tıq xanım!..
Dayan, qaçma, Şıq-şıq xanım!..
Aşıq Dözən məcnunanə görkəmdə gəlir.
AŞIQ DÖZƏN
Deyin, kimdi fəryad edən,
Təlaş ilə burdan gedən?!
TOYUQLARIN XORU
Kim olacaq, Tıq-tıq xanım,
Qaşı qara sırtıq xanım!
Özgə hinə girib ləçər,
Axtarırdı özünə ər!
AŞIQ DÖZƏN
Necə, necə, Tıq-tıq xanım?!
Səhnə qaranlıqlaşır, ancaq Aşıq Dözən işıqlanır.
Eylədi məni avara,
Ürəyimə vurdu yara,
Kirpiyi ox, qaşı qara,
Tıq-tıq xanım, Tıq-tıq xanım.
Aşıq Dözən edər həzər,
Məcnuntək səhranı gəzər,
Dilində olubdur əzbər
Tıq-tıq xanım, Tıq-tıq xanım. (hönkürür)
Səhnə tam qaranlıqlaşır. Qaranlıqda tütək səsi... Səhnə işıqlanır, örüş. Toplan Çoban tütək çalır, Qoyunlar oxuyub rəqs edirlər.
QOYUNLARIN XORU
Südümüz-süd, yunumuz-yun,
Könüllü olmuşuq qoyun.
Bilməyirik oyun-moyun,
Mələyirik məmnun-məmnun.
Mə - mə - mə...
TOPLAN ÇOBAN
Alıram sizdən ilham,
Vəcdə gəlirəm, ham-ham!..
QOYUNLARIN XORU
Kimki qoyundur,
Əndamı yundur.
Bilməz yağış, qar,
Otlar bəxtiyar.
Olandan qoyun,
Siyasət, oyun
Nədir bilmirik,
Hey mələyirik.
TOPLAN ÇOBAN
Alıram sizdən ilham,
Vəcdə gəlirəm, ham-ham.
TIQ-TIQ xanımın musiqisi səslənir. Tıq-tıq xanım gəlir.
TIQ-TIQ XANIM
Gəzib əldən düşmüşəm,
Yamanca üşümüşəm.
Ilahi, bunlar kimdir,
Gəlib hara düşmüşəm?
TOPLAN ÇOBAN
Tərk eləyib doğma yurdu,
Hara belə, dozanqurdu?
TIQ-TIQ XANIM
Dilin yansın, ay Toplan,
Vallah, kobudsan yaman.
Bir yaxşı aç gözünü,
Bil dediyin sözünü.
Mənə eldə, obada
Tıq-tıq xanım deyərlər.
TOPLAN ÇOBAN
Bağışla, nazlı dilbər.
Qurban o şirin dilə.
Hara gedirsən belə?
TIQ-TIQ XANIM
Aydan arı bir qızam,
Əfsus təkəm, yalqızam.
Ömürlər çox gödəkdir,
Mənə yoldaş gərəkdir.
TOPLAN ÇOBAN
Ay qaragöz, qaraqaş,
Mənimkimi bir yoldaş,
Istiqanlı, xoşavaz
Bu yerlərdə tapılmaz.
Alaram səndən ilham,
Vəcdə gələrəm, ham-ham!
Gəl burda qal, dost olaq,
Aləmi seyrə dalaq.
TIQ-TIQ XANIM
Acıqlandırsam səni,
Nəylə döyərsən məni?
TOPLAN ÇOBAN
Necə, acıqlandırsan?
TIQ-TIQ XANIM
Hə də, acıqlandırsam səni,
Nəylə döyərsən məni?
TOPLAN ÇOBAN
Yaxşısı budur, ham-ham,
Acıqlandırma məni...
QOYUNLARIN XORU
Acıqlandırma onu! Mə-mə...
TIQ-TIQ XANIM
Birdən acıqlandırdım!
TOPLAN ÇOBAN (acıqlanır)
Dedim ki, acıqlandırma, ham-ham!..
QOYUNLARIN XORU
Ağəz, acıqlandırma da! Mə-mə...
TIQ-TIQ XANIM
Birdən keyfim istədi, acıqlandırdım!
QOYUNLARIN XORU
Vaxsey, şaxsey, evimiz yıxıldı!...
TOPLAN ÇOBAN (hirslənir)
Acıqlandırsan məni,
Bax bununla, çomaqla
Şil-küt edərəm səni!
TOPLAN ÇOBAN çomağı başı üstə qaldırıb dolandırır, nərə çəkir.
TOPLAN ÇOBAN
Dedim ki, acıqlandırma!!!
Dedim axı, dedim axı,
Acıqlandırma, acıqlandırma!!!
TIQ-TIQ XANIM
Aman, aman, ay aman!
Öldürdü məni Toplan!
(Qaçır)
TOPLAN ÇOBAN çomağını hərlədərək cövlan edir.
TOPLAN ÇOBAN
Yaman çıxmışam özümdən
Ildırım çaxır gözümdən!!!
TOPLAN ÇOBAN çomaqla qeyri-ixtiyari olaraq orkestrdəki çalğıçıları kötəkləyir. Bu vaxt Aşıq Dözən pəjmürdə gəlir, çomaq onu orkestrə atır.
AŞIQ DÖZƏN
Vay, dədəmin dədəsi, vay!
Yar yolunda ölürəm, ay!..
(tarçalana)
Əmoğlu, bir dənə “Şahnaz”!
Yolunda Tıq-tıq adlı bir mələyin, ah, ölürəm!
Başımdan dəydi çomağı fələyin, ah, ölürəm!
(Özündən gedir)
DRİJOR
Pərdəni bağlayın, fasilə!
QOYUNLARIN XORU
Mə-mə-mə?! Nə, nə?
TOPLAN ÇOBAN
Antrakt!
QOYUNLARIN XORU
Necə, antrakt?!
TOPLAN ÇOBAN
Antrakt!!!
Hart-hart!!!
QOYUNLARIN XORU
Mə-mə, mə-mə...
Hə-hə, hə-hə...
PƏRDƏ
İKİNCİ HİSSƏ
ORKESTR. Başları sarıqlı çalğıçılar və drijor gəlirlər. Drijor dəbilqəsini başına qoyur, çalğıçılar da dəbilqələrini geyinirlər. Drijor işarə edir, çalğıçılar çalırlar.
Pərdə açılır.
SİÇANBƏYİN dəbdəbəli zəngin mənzili. Əynində bahalı xalat olan Siçanbəy narahatdır.
SİÇANBƏY.
Var-dövlətim başdan aşır,
Adım dünyanı dolaşır,
Fəqət dərdim aşıb-daşır,
Çünki təkəm-yalqızam mən,
Subaylıqdan halsızam mən.
YENGƏ gəlir.
YENGƏ
Salam, Siçanbəy, salam!
Keyfin kök olsun, balam.
Sənə qədd-qamətli,
Məlahətli, ismətli,
Dədələri hörmətli,
Nəcabətli, dövlətli
(şəkilləri göstərir)
Gör necə qız tapmışam.
SİÇANBƏY
Ver bir baxım.
YENGƏ (şəkilləri bir-bir göstərir)
Bunun atası bəzzazdır.
SİÇANBƏY
Apar qaytar, qulaqları palazdır!
YENGƏ
Bunun dədəsi baqqaldır!
SİÇANBƏY
Yox, yox, ağzı bir çuvaldır!
YENGƏ
Bununku kəndxudadır.
SİÇANBƏY
Gözləri yaman xırdadır.
YENGƏ
Bunun dədəsi xandır.
Qızın adı Mərcandır.
SİÇANBƏY
Vay, burnu badımcandır!
Uzaqdan TIQ-TIQ xanımın mahnısı eşidilir.
SİÇANBƏY (son dərəcə həyacanlı)
Yengə, qulaq as!
Nə incə avaz!
Nə ecazkar səs!
Eşitsə hər kəs
Neytək inildər,
Özündən gedər...
(Qəşş edib özündən gedir)
YENGƏ
Vaxsey, ölür deyəsən!
SİÇANBƏY
Yengə, tez ol sən,
Tez çıx bayıra,
Söylə o yara,
Qoy insaf etsin,
Dadıma yetsin!
YENGƏ
Döz, gəlirəm, bu saat!
(Çıxır)
SİÇANBƏY
Olmaram rahat,
O yara hərdəm
Olmasam həmdəm!
TIQ-TIQ xanımla YENGƏ gəlirlər.
TIQ-TIQ XANIM
Kimdir burda sino gedən,
Yolçuları yoldan edən?
SİÇANBƏY
Nə incə səs, nə şirin dil...
Ya rəb, susmaq mümkün deyil.
Saçı uzun, Suray xanım,
Boyu uzun, Buray xanım,
Sığal verib qara telə,
Kəmər taxıb incə belə,
Hara gedirsən belə?
Çıxdı canım, söylə, söylə!
TIQ-TIQ XANIM
Aydan arı bir qızam,
Əfsus təkəm, yalqızam.
Mənim kimi bir sənəm
Görməyib hələ aləm!
Gəzirəm çöl-çəməni,
Yalqızlıq sıxır məni.
Nəcabətli Siçanbəy,
Axtarım tapım gərək
Özümə layiq yoldaş.
SİÇANBƏY
Ay qaragöz, qaraqaş,
Mənimkimi arkadaş
Yer üzündə tapılmaz.
Gəl bu qədər etmə naz!
Ailə qurub gəl yaşayaq,
Keyfi kök, damağı çağ.
Cavab ver, kirpiyi ox!
TIQ-TIQ XANIM
Hə, razıyam, sözüm yox.
Ancaq başa sal məni,
Acıqlandırsam səni
Nəylə döyərsən məni?
SİÇANBƏY
Döyərəm?..
TIQ-TIQ XANIM
Hə, də!
SİÇANBƏY
Yox, döymərəm,
Döymərəm heç vaxt.
TIQ-TIQ XANIM
Bəs neylərsən, əzizim?..
SİÇANBƏY
Neylərəm, ey dili nabat?
Quyruğumu bükərəm,
Qara sürmə çəkərəm
Qaşlarına, gözünə,
Fəda olaram özünə.
Söylə, buna sözün nə?
TIQ-TIQ XANIM
Sözüm yoxdur, gəl evlənək.
SİÇANBƏY
Ah, evlənək! Ah, evlənək!
Yengə, durma, bu gün gərək
Bildirəsən qohumlara,
Təcili gəlsinlər bura!
Bəli, başlansın toy-büsat,
Evlənirəm mən bu saat!
YENGƏ
Lap bu saat?
ÇALĞIÇILAR
Lap bu saat?!
SİÇANBƏY
Bəli, bəli, lap bu saat!
Maestro!
DRİJOR
Bəli!
SİÇANBƏY
Vurçatlasın!
DRİJOR
Oldu, vurçatlasın!
DRİJOR işarə edir. Şən, çılğın musiqi. Siçanların baleti rəqs edir. Siçanların xoru gəlir. Siçanbəylə Tıq-tıq xanım gedirlər.
SİÇANLARIN XORU
Toydur bu gün, toy!
MÜĞƏNNİ
Bu gün iki gənc birləşir,
Ay ilə günəş görüşür.
Qazanlarda plov bişir
Bizim eldə toydur bu gün, toydur!
SİÇANLARIN XORU
Toydur bu gün toydur!
YENGƏ
Gəlinlə bəy gəlirlər!
“Vağzalı”!
Vağzalı çalınır. Siçanbəylə Tıq-tıq xanım toy paltarında gəlib rəqs edirlər.
YENGƏ
Anam, bacım, qız gəlin!
Əli, ayağı, düz gəlin.
Yeddi oğul istərəm,
Bircə dənə qız gəlin!
Siçanbəylə Tıq-tıq xanım rəqs edərək gərdəyə girirlər. Musiqi susur. Aşıq Dözən qoltuq ağaclarıyla ölümcül halda gəlir.
SİÇANLARIN XORU
Kimdir bu fəqir?
Kimdir bu həqir?
Kimdir bu zəlil?
Kimdir bu əlil?
AŞIQ DÖZƏN
Zəliləm, öz yarımın zəliliyəm!
Əliləm, nigarımın əliliyəm!
Bilin, Tıq-tıq xanımın həqiriyəm, fəqiriyəm!..
SİÇANLARIN XORU
Ha-ha, ha-ha!
Gədaya baxın!
Bundakı ədaya baxın!
Tıq-tıq xanımdan əl çək!
O ərə gedir!
AŞIQ DÖZƏN
Necə, ərə gedir?!
Kimə ərə gedir?!
SİÇANLARIN XORU
Şiri-nərə ərə gedir!
Siçanbəyə ərə gedir!
AŞIQ DÖZƏN
Necə? Necə? Siçanbəyə?!
(qoltuq ağaclarını bir tərəfə tullayıb əllərini göyə qaldırır)
Dağıl ey taqi-səmavi, çatla, dağıl!
Sən ey günəş, yağışın yağdır ey bulud, ağla!!!
(çalğıçılara)
Çalğıçılar!
ÇALĞIÇILAR
Bəli...
AŞIQ DÖZƏN
Mənim yanıqlı ariyamı!
ÇALĞIÇILAR
Oldu yanıqlı ariya! (çalır)
AŞIQ DÖZƏN
Eşqə düşsən Kərəmtək alışarsan.
Sənan kimi ildırımdan aşarsan.
Məcnun olub səhralarda yaşarsan.
Həzər, həzər, gözəllərdən min həzər!
Nifrət qadınlara!
Səhnə tam qaranlıqlaşır, orkestr işıqlanır.
ÇALĞIÇILAR
Nifrət! Nifrət! Çalmırıq! Çalmırıq!
Tətil! Tətil!
DRİJOR
Kəsin səsinizi! Çalın!
ÇALĞIÇILAR
Siçanbəylə Tıq-tıq xanım rədd olsun!
Yaşasın Aşıq Dözən Dozanlı!
DRİJOR
Sakit!!
Siz işinizdə olun! Bu dünyada hərə öz əməlinin meyvəsini dadıb,
dadır, və dadacaq.
ÇALĞIÇILAR
Belə de...
Drijor işarə edir. Çalğıçılar çalırlar. Səhnə işıqlanır. Tıq-tıq xanım göldə qayıq sürür.
TIQ-TIQ XANIM
Nə cah-cəlal,
Nə dövlət-mal,
Nə keyf-büsat
Ürəyimi etməyir şad.
Yengə gəlir.
YENGƏ
Niyə qanın qaradır?
Bəs Siçanbəy hardadır?
TIQ-TIQ XANIM
Təzələmə dərdimi gəl,
Daha mənə qoymur məhəl.
Oturmur evdə bir hovur,
Veyillənməkdən yorulmur.
Gah toya gedir, gah yasa gedir,
Bir yerdə durmur, harasa gedir.
Indi də xan evindədir,
Yəqin şənlənir, keyf edir.
(külək qalxır, qayıq çevrilir)
Boğuluram, kömək elə!
YENGƏ
Tıq-tıq xanım, döz bir təhər,
Qaçım ərinə verim xəbər.
Üzmək bacarmıram hələ!..
(Qaçır)
TIQ-TIQ XANIM
Boğuluram, boğuluram...
(Atlılar gəlirlər)
ATLILAR
Biz sevinə-sevinə,
Gedirik xan evinə.
Bu gün xanın evində
Qonaqlıq var, yemək var.
Şəkər, noğul, qatlama,
Fətir, yağlı çörək var.
Biz sevinə-sevinə
Gedirik xan evinə.
TIQ-TIQ XANIM
Tarap-turup atlılar,
Atları qanadlılar,
Xan evinə gedərsiz,
Siçanbəyə deyərsiz,
Saçı uzun Suray xanım,
Boyu uzun Buray xanım
Düşüb göldə burulğana,
Tez özünü yetir ona!
ATLILAR
Bu ki, Tıq-tıq xanımdır!
Əlini bizə bəstərəcik.
TIQ-TIQ XANIM
Yox, mən sizdən küstərəcik.
ATLILAR
Niyə?
TIQ-TIQ XANIM
Məni yalnız Siçanbəy
Xilas eləsin gərək.
ATLILAR
Aydındır!
Əhsən belə gəlinə!
Göldə boğulub ölsə də
Əli dəyməz naməhrəm əlinə!
Biz sevinə-sevinə,
Gedirik xan evinə.
(Gedirlər)
TIQ-TIQ XANIM
Boğuluram, kömək edin!
ORKESTR işıqlanır.
ÇALĞIÇILAR
Əlini bizə, bəstərəcik!
TIQ-TIQ XANIM
Yox, mən sizdən küstərəcik!
ÇALĞIÇILAR
A, a, daha bizdən niyə?
TIQ-TIQ XANIM
Əşi, zurnanızı çalın,
Qoyun boğulaq özümüz üçün də!..
DRİJOR
Doğru deyir, çalın!
ÇALĞIÇILAR
Oldu.
ÇALĞIÇILAR həyacanlı musiqi çalırlar, Siçanbəy gəlir.
SİÇANBƏY
Əlini mənə bəstərəcik!
TIQ-TIQ XANIM
Yox, mən səndən küstərəcik!
SİÇANBƏY
Əlini mənə bəstərəcik!
TIQ-TIQ XANIM
Yox, mən səndən küstərəcik!
SİÇANBƏY
Axı, niyə, nə olub?
TIQ-TIQ XANIM
Sən məni yalqız qoyub
Hər gün evdən gedirsən.
Daha məni sevmirsən.
SİÇANBƏY
Gic-gic danışma!
Əlini mənə bəstərəcik!
TIQ-TIQ XANIM
Dedim ki, səndən küstərəcik!
SİÇANBƏY (qəzəblənir)
Küstərəcik?! Küstərəcik?!
TIQ-TIQ XANIM (hikkə ilə)
Hə, küstərəcik, küstərəcik!
Küs-tə-rə-cik!!!
SİÇANBƏY belindən tapançanı çıxarıb Tıq-tıq xanıma tuşlayır.
SİÇANBƏY
Küstərəcik a, küstərəcik,
Sənə bir güllə endərəcik!
Aşıq Dözən qəflətən araya atılıb Siçanbəyin biləyindən yapışır.
AŞIQ DÖZƏN
Dayan!
Nadan!
Nə qanırsan!
Nədir canan!!!
Aşıq Dözən bir-neçə fənd işlədib Siçanbəyi orkestrə tullayır.
TIQ-TIQ XANIM
Boğuluram! Boğuluram!
AŞIQ DÖZƏN
Yarım batır dəryada!
Gərək tez çatım dada!
Təlatümlü musiqi. Aşıq Dözən özünü gölə atır. Musiqi daha da şiddətlənir. Nəhayət Aşıq Dözən qolları üstündə Tıq-tıq xanımı sahilə çıxarır. Musiqi dəyişib sırf lirik səciyyə alır.
TIQ-TIQ XANIM
Mənim Aşıq Dözənim,
Öz eşqinə dözənim.
Apar məni evimizə,
Dozanlı kəndimizə.
AŞIQ DÖZƏN
Bu dünyada hərənin öz yarı var,
Yarısını tapanlar, yaşayarlar bəxtiyar!..
Aşıq Dözənlə Tıq-tıq xanım əl-ələ verib səhnənin dərinliyinə gedirlər. Onlar uzaqlaşdıqca əvvəlki səhnələrdə iştirak edənlər gəlib düzülürlər.
XOR
Eşq oduna qalannam,
Yar başına dolannam,
Elimdən ayrı düşsəm
Viran ollam, talannam.
PƏRDƏ